Memorial Xəstəxanası Uşaq və Ergen Ruh Sağlamlığı Uzmanları, uşaqlarda ortaya çıxan Tikler və Tikler müalicə yollarına bağlı məlumat verdi.
Mündəricat
Tik necə bir pozuqluqdur?
Uşaqda tik hansı səbəbdən ortaya çıxar? Hansı uşaqlarda görülər?
Uşaqlarda tik hansı yaşlar arasında görülər?
Uşaqda tiklər qalıcıdırmı?
Tiklərin qalıcılığının qarşısını almaq olarmı? Tikli uşağa ailənin münasibəti necə olmalıdır?
Tiklər mövzusunda müvəffəqiyyətli olan müalicələr nələrdir?
Tik necə bir pozuqluqdur?
Uşaqlarda görülən; tətikləyici, istək xarici, məqsədə istiqamətli olmayan, ancaq baskılanabilen göz qırpma, burun çəkmə, boğazını təmizləmə kimi qəribə hərəkət və səs çıxarmaları, tik olaraq adlandırılır. Səs çıxarma şəklindəki Tikler digər bədən hərəkətləri ilə əlaqədar tiklerle birlikdə görülsə “Tourette Sindromu” adı verilən xüsusi bir vəziyyətdən bəhs edir. Səs çıxarma şəklindəki Tiklər; boğaz təmizləmə, səs çıxarmadan mövzudan kənar müəyyən sözləri ya da deyimləri təkrarlama, açıq-saçıq sözlər istifadə etmə, söyüş söymə və öz söylədiklərini, duyduğu son səsi və cümləni təkrarlaması şəklində ortaya çıxar.
Uşaqda tik hansı səbəbdən ortaya çıxar? Hansı uşaqlarda görülər?
Səbəbi tam olaraq aydın ola bilməmiş olmaqla birlikdə Tiklərin meydana gəlməsində genetik və ekoloji faktorların rol oynadığı güman edilir. Beyin kimyasallarından (nörotransmitter) biri olan dopaminin anormal mübadiləsindən qaynaqlandığına dair diqqətə dəyər sübutlar əldə edilmişdir. Tik əlamətləri ümumiyyətlə gərginlik verən bir hadisə sonrasında artar. Ailə və ətraf tərəfindən edilən xəbərdarlıqlar ilə cəzalandırmalar, Tiklərdə artıma səbəb ola bilər. Tiklərin genetik xüsusiyyəti diqqətə çarpan olub, yaxın qohumlarında da Tiklər olan uşaqlarda daha çox rast gəlinir.
Uşaqlarda tik hansı yaşlar arasında görülər?
Tiklər ən çox uşaq və yeniyetmə yaş dövrlərində başlayır. Ən sıx görüldüyü yaşlar 7-12 yaş arasındadır.
Uşaqda Tiklərin qalıcılığı vardırmı?
Tiklər müvəqqəti ya da qalıcı ola bilər. Müvəqqəti olaraq xarakterizə edilən Tiklər, müxtəlif bədən bölgələrində ortaya çıxar və bir ildən qısa bir müddətdə itər. Bu pozuqluq, uşaqlar arasında olduqca məşhurdur. Sağlam uşaqların 12-14 %-ində, daha tez-tez 3-10 yaşları arasında görülər. Əgər bir uşaqda bu davranışlar bir ildən çox davam etsə buna uzun sürən tik pozuqluğu adı verilməkdədir. Uşaqlarda görülən Tiklərin böyük bir qismi yetkin yaşa gəlmədən itər, ancaq bir qismi yetkin dövrdə də qalıcı ola bilər.
Tiklərin qalıcılığının qarşısını almaq olarmı? Tikli uşağa ailənin münasibəti necə olmalıdır?
Tiklərin yerləşməsində ana, ata ya da müəllim kimi, uşaqların ünsiyyətdə olduğu şəxslərin rolu əhəmiyyətlidir. Çünki böyüklər, uşaqda ortaya çıxan tiklər səbəbiylə qayğılanaraq, uşağın hər davranışını idarə etməyə çalışmaqdadır.Böyüklərin, uşaqları davamlı xəbərdar edərək özlərini nəzarət etmələrini istəmələri, iki şəkildə təsirli olaraq uşaqlarda Tiklərin yerləşməsinə gətirib çıxarmaqdadır. Ana atanın qayğısı səbəbiylə, uşaq davranışlarına nəzarət etməyə çalışır , yaşadığı gərginlik nəticəsində Tiklərin daha çox ortaya çıxmasına səbəb olur. Bu səbəblə Tikləri söndürmə və yox etmədə, ailə müəllim əməkdaşlığı əhəmiyyətlidir. Müəllimin məlumatlandırmasıyla sinifdə uşaq üçün daha müsbət və dəstəkləyici bir mühit təmin edilə bilər. Müəllim tərəfindən uşağın Tikler səbəbiylə davamlı azarlanması məktəbdən uzaqlaşmasına səbəb ola bilər. Müəllimin məlumatlandırılması da, tik davranışlarına müsbət yaxınlaşmadır və təmin edilməsi çox əhəmiyyətlidir.
Tiklər mövzusunda müvəffəqiyyətli olan müalicələr nələrdir?
Dəstəkləyici müalicə və dərman müalicəsi faydalı ola bilməkdədir. Əgər uşaq Tikləri ev xarici mühitlərdə sərgiləmirsə, müəyyən hallarda göstərirsə; bunun səbəblərinin qiymətləndirilməsi lazım olacaq. Gərginliyin artdığı ya da sıx əlaqənin göstərildiyi hallar aşkar edildikdə gərginliyin azaldılması, dəstək və marağın uşağın müsbət istiqamətlərinə yönləndirilməsi Tiklərin ortadan qalxmasına köməkçi olur. Tikler tez-tez yenidən ortaya çıxır, uşağı narahat edərək yoldaş əlaqələrində ictimai həyatında problem yaradır, uşağın özünə etibarına mənfi təsir edirsə, uşaq və yeniyetmə psixoloqu, mütəxəssisə müraciət edilməli, dərman müalicəsi əlavə olunmalıdır.
