Bizim çoxumuz həyatımızda bir dəfə də olsun kleptomaniya sözü ilə rastlaşmışıq.Bəs bu həqiqətdə nədir?-Psixi xəstəlik yaxud oğurlamağa meyilli insanlar üçün bəhanə?
Kleptomaniya-qarşısı alına bilinməyən əşyaların oğurlanması ehtirasıdır.Oğurlanmış əşyalar bir mənalı olaraq ,yüksək dəyərə malik deyillərdir.Bu oğurlamaq arzusu özünü kompulsiv(anlaşılmaz,spontan) nəbz kimi biruzə verir ,hansı ki nəzarət altına alına bilməsi mümkün deildir.İnsanlar hansı ki kleptomaniyadan əziyyət çəkirlər,onlar edəcəyi cinayətin cəzasını bildiyi halda özlərini oğurlamaq məcburiyyətində hiss edirlər .
Kleptomaniyanın yaranma səbəbləri:
Alimlər hələ də ,kliptomaniyanın yaranmasına təsir edən səbəbləri dəqiq müəyyən etməyiblər.İndi həkimlər beyində baş verən bir sıra dəyişikliklərin kleptomaniya yarada biləcəyini güman edirlər ki,bura da serotonin hormonunun balansının pozulması nəticəsində yarana biləcəyi düşünülür.Serotonin hormonu-neyro hüceyrələr üçün məsuliyyət daşıyır ki,onlar da psixi sağlamlığın komponentidir.Bu əhval-ruhiyyədir,hisslər,emosiyalardır.Beyində serotonin hormonunun çatışmazlığı depressiv vəziiyət doğurur.Beləliklə,kleptomaniya özünü serotonin hormonunun hasilatının aşağı düşməsi nəticəsində meydana gələn depressiv əlamət kimi müşahidə olunur və impulsiv davranış ,təhriki oğurluq şəkildə özünü göstərir.Eyni zamanda digər hasil olunan neyro hüceyrə-dofamin,əyləncə həmçinin xoş hisslərin yaranmasına cavabdehdir,hansı ki kleptoman müəyyən sabitliyi axtarır.
Bir sıra dəyişən amillər də ,kleptomaniyanın oyanmasına səbəb olur ki,bunlara da:
Manik-depressiv psixoz, başa alınmış travmalar, obsessiya, psixotrop maddələrdən istifadə, bulimiya, hamiləlik.
Kleptomaniyanın simptomları
Kleptomanda oğurluq arzusu kortəbii olaraq yaranır,bu səbəbdən o özünü oğurluq etməkdən saxlaya bilmir.Xəstənin məqsədi oğurluq deyildir və o hərəkəti qarşısında diskomfort hiss edir,lakin zamanla xəstə oğurluq anında xoşagəlməz hissləri tərk edir və bundan zövq alır.Məhz bu proses kleptomana ləzzət verir.Sonra xəstə etdiyi hərəkətinə görə günahkarlıq hiss edir və vicdan ona sakitlik vermir.Rast gəlinən hallarda kleptomanlar oğurladıqları əşyaları sahibinə qaytarırlar,lakin bu onlara doğma kimdənsə yaxud nədənsə ayrılmaq qədər pis təsir göstərir. Kliptomanlar dostlar və tanışlardan,mağazalar və ticarət mərkəzlərindən,supermarketlərdən oğurluq edirlər.Kleptomaniyanın əlamətlərində ilk olaraq həyəcan,narahatlıq,sonra isə oğurluq müşahidə edilir.Əgər özünüzdə bu əlamətləri hiss edirsinizsə və keçmirsə mütəxəssisə müraciət etməyiniz məqsədəuyğundur.Tez-tez kleptomanlar mütəxəssislərə müraciət etmək istəmirlər,çünki etdiklərinə görə cəza almaqdan çəkinirlər.Əgər yaxınlarınızdan birində belə bir xəstəlik mövcuddursa onlarla nəzakətlə ,mehribanlıqla,səmimiyyətlə danışın.Bunu etmək lazımdır ki,çünki heç bir halda kleptomanı günahlandırmaq,tənqid etmək olmaz.Çünki kleptomaniya-xəstəlikdir,xarakterik xüsusiyyət deyildir.
Kleptomanların oğurladığı əşyalar:
kosmetika (pomada,ətir,lak)
şəxsi gigiyenik əşyalar (Sabun,tualet kağızı)
yeyəcək şeylər (məsələn ,şokalad)
Kleptomaniyadan əsasən qadınlar əziyyət çəkir,hansıki onlarda xəstəliyin əlamətləri hələ yeniyetmə yaşında özünü göstərir.
Hesablamalara görə 5% insan kleptomaniyadan əziyyət çəkir.Bu xəstəliklər əsasən özünü yeniyetməlik yaşlarında göstərir,lakin bu o demək deyildir ki,yuxarı yaşlarda bu hala rast gəlinə bilməz.
Kleptomaniyanın müalicəsi
Kleptomanların çoxu həkimə müraciət etməkdən qorxurlar və özləri də bu problemi həll edə bilməzlər.Çünki peşəkar psixiloji yardım zəruridir.Kleptomanların müalicə kursu psixoterapiya və tibbi dərman müalicəsindən ibarətdir. Kleptomaniyada bir sıra antidepressantlar qəbul edilə edilər:
Paroksetin,fluoksetin,fluvoksamin və digərləri.
Kliptomaniyanın müalicəsində davranış psixoterapiyasından istifadə yaxşı nəticələr verir.Bu terapiyada şəxsdə mənfi düşüncələr təmizlənir və yerinə xoş ,pozitiv düşüncələr əldə edilir.
Soltanova Bənövşə
Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin psixo-pedaqoqu
