Ailə Azərbaycan cəmiyyətinin ən dəyərli,qiymətli parçasıdır. Əər bu gün desək ki,ailənin qurulmasında yalnız böyüklərin razılığı lazəmdır, əsas budur bu,birtərəfli fikir olardı. Əlbəttə ki, böyüklərin razılığı ilə bərabər tərəflər arasında sevgi münasibətləri,ailənin maddi ehtiyaclarını təmin etmək üçün pul, iş lazımdır. Bütün bunlar birlikdə vəhdət təşkil edir. Nə qədər deyilsə də,sevgi önəmlidir, amma indiki cəmiyyətimizdə ən az sevgi qədər pul da önəmlidir. Əgər ailə maddi cəhətdən təmin olunmursa, bu sevgi vasitəsilə, 1 il və ya 2-3 il qoruna bilər daha sonra müəyyən konfliktlər, anlaşılmazlıqlara səbəb olur və sonda boşanmaya qədər gətirib çıxarır.
Heç bir cəmiyyətdə ideal ailə yoxdur. Bəlkə də kənardan baxdıqda ideal ailə kimi görünə bilər, amma içərisinə daxil olduqda problemlər görünəcəkdir. Bu təbii haldır, çünki iki insan birlikdə yaşayırsa,burada müəyyən konfliklər yaşanacaqdır. Lakin qarşılıqlı anlaşma,anlama olduqda bu problemləri zamanla aradan qaldırmaq mümkündür. Bu, hər iki tərəfin yəni,həm kişi,həm qadının üzərinə düşən vəzifədir. Bir evdə sürəkli konflikt,mübahisə, fiziki zorakılıq yaşanırsa,əlbəttə ki, bu, ailədə böyüyən uşaqların da gələcəkdə şüurunda bir sıra izlər qoyacaq, problemər yaradacaqdır. Bununla belə digər psixoloji problemlərin də, uşaqlarda aqressivlik, valideynlərin birinə və ya hər ikisinə nifrət hissi yaranacaqdır.
Bildiyimiz kimi, Azərbaycan cəmiyyətində ailədə qadının üzərinə daha çox iş düşür. Uşaqların tərbiyəsi, ev işləri, uşaqların digər problemləri ilə maraqlanmaq və s bu zaman müddətində qadınlar özlərinə yetərincə vaxt ayıra bilmir, və sonrada kişilərdən diqqətsizlik , xəyanət gördükdə, yenə də səbəb qadınlarda axtarılır. Beləliklə də cəmiyyətdə sıxca işlədilən ” kişi ilə qadının hüqüqları bərabərdir” fikri elə fikir olaraq qalır.
Ailədə istər uşaqların tərbiyəsi, istər uşaqlarla bağlı məsələlər ,istər ailədaxili problemlər, hətta ev işləri belə lazım gələrsə, paylaşılmalıdır.
Çünki ailə birlik, bərabərlik, ittifaq deməkdir. Bütün işləri qadının üzərinə atıb daha sonra ondan nəsə gözləmək və ya nəsə tələb etmək düzgün deyildir. Ata və ya ana olmaq yalniz maddiyyatla ölçülmür. Uşaqlar daim diqqət tələb edən varlıqlardır əgər, valideynlər uşaqlarına yetərincə diqqət ayıra bilirlərsə,onların maddi və mənəvi ehtiyaclarını bacardıqalarə qədər yerinə yetirməyə çalışırlarsa, o zaman belə ailəni müasir ailə modelinə yaxın bir ailə kimi düşünmək olar.
Qadın və kişi psixologiyasındakı fərqlər çox zaman ailədaxili konfliktlərə səbəb ola bilir. Hətta bəzən bu boşanmaya qədər gətirib çıxarır. Və deyərdim ki, mənim fikrimcə ailəyə ən böyük zərər vuran zərərli vərdiş kimi ,xəyanətdən də öncə yalandır. Deyilən yalanın həcmi önəmli deyil, yəni böyük və ya kiçik olması əgər bir dəfə işlənirsə, və ya bir neçə dəfə bu artıq ailədə tərəflər arasında inamın azalmasına, münasibətlərin pisləşməsinə, mübahisələrin yaranmasına, bu mübahisələrin getdikcə daha da artmasına gətirib çıxarır. Bu konfliktlərin yaranmamsı üçün bu kimi vərdişlərdən, ailənin təməlinə zərər vura biləcək hərəkətlərdən uzaq olmaq lazımdır. Bütun problemlər,sirrlər nəticəsi nə olur olsun ailədaxilində paylaşılmalıdır. Belə bir məsəl vardır: Ən böyük biclik düzlükdür. Yalan danışıb ailə bağlarını qırmaq, münasibətləri korlamaqdansa, qarşı tərəfin inamını itirməkdənsə ən böyük bicliyi işlətmək lazımdır.
Qərbdə ailə dedikdə buraya ata, ana və uşaqlar daxil idi. Şərqdə ailə dedikdə isə buraya ata-ana və uşaqlardan əlavə bütün ohumlar, həmin nəsildən olan insanlar daxil olur. Ailə anlayışına daxil olan bu coxluq çox zaman ailədaxili prpblemlərin həll olunmasında da çətinlik yarada bilir. Cəmiyyətimizdəki boşanmaların səbəbini araşdırarkən bir çoxlarına kənar təsirləri , istər qadının, istərsə də, kişinin yaxın ətrafı tərəfindən olan təsirləri görmək olur. Bu, heç bir halda düzgün deyildir. Əgər ailədə nəsə bir problem varsa, bunu ilk növbədə kişi və qadın özləri həll etməyə çalışmalıdırlar. Əgər gənc aildən söhbət gedirsə, yenə də problemin həlli yolu ailədə olmalıdır. Kişi və qadın problemin ailədən kənara çıxmasına şərait yaratmamalıdırlar. Çünki problem yayıldıqda, ailədən kənar şəxslər istər –istəməz problemin mahiyyətini tam bilmədən etdikləri müdaxilələr ailə üçün problər yaradır. Problemsiz ailə olmur lakin belə problemlərin daha az yaşanması üçün ailə qurmağa hazırlaşan gənclər evlilyə hazır olmalıdırlar. Bu məsuliyyətin öhdəsindən gəlməyi, ailədə böyüklük etməyi, əsasən də oğlanlar bacarmalıdırlar.
Bu gün cəmiyyətimizdə insanlar psixologiya, psixoloq terminlərini daha yeni qavrayarkən, bir çoxlarının ailə psixoloqu anlayışından , onun işindən heç məlumatları yoxdur. Ailə psixoloqu problemlərin öhdəsindən gəlməkdə ailələrə kömək etmək üçün onların birgə güclərini və sağlam dəyərlərini, sosial inkişaflarını artırmaq məqsədilə fəaliyyət göstərən bir terapevtdir. İnsanlar ailə psixoloquna müraciət edərək ailədaxili problemin həll olunmasında, problemin kökünün tapılmasında, problemə baxış, onun həlli yolları ailənin və ailə terapevtinin köməyi ilə həyata keçirilir. Ailə psixoloqu hər iki tərəflə, uşaqlarla da birgə iş apararaq ,problemin həll olunmasında tövsiyələr verir. Lakin təəssüf ki, bir çox ailələr konfliktər zamanı və ya hansısa problemlər yaşayarkən məlumatsızlıqdan və yaxdu da ailə psixoloquna müraciət etməkdən çəkinirlər. Bu da konfliktərin artmasına, boşanmaların yaranmasına gətirib çıxarır ki, bundan da ən çox uşaqlar zərər çəkir.
Muxtarova Gülnarə
Bakı Dövlət Universitetinin sosial elmlər və psixologiya fakültəsinin tələbəsi
İxtisas: Təhsildə sosial-psixoloji xidmət
