İnsanların çoxu itirməkdən qorxduğu üçün, sevməkdən qorxur. Sevilməkdən qorxur, özünü sevilməyə layiq görmədiyi üçün. Düşünməkdən qorxur, məsuliyyət gətirəcəyi üçün. Danışmaqdan qorxur, tənqid olunmaqdan qorxduğu üçün. Duyğularını ifadə etməkdən qorxur, rədd edilməkdən qorxduğu üçün. Qocalmaqdan qorxur, gəncliyinin qiymətini bilmədiyi üçün. Unutdulmaqdan qorxur, dünyaya yaxşı bir şey vermədiyi üçün. Ölməkdən qorxur, əslində yaşamağı bilmədiyi üçün. Və yaşamaqdan qorxur, özü üçün deyil, başqalarına görə yaşadığı üçün…qorxuyu yenmənin yolları nə ola bilər? Adamın cəmiyyət içində özünü kifayət qədər anlatamamasına səbəb olan narahatlığı məğlub etmək üçün “Başqaları nə deyər?” anlayışını buraxmanız lazımdır.hal hazirki yayilmis kutlevi qorxulardan biride sosial fobyadır…
Sosial fobisi olan kəslərin xüsusiyyətləri arasında başqalarının fikirlərinə çox əhəmiyyət vermə, özünü açıqca ortaya qoyamama, xeyr deyə bilməmə yer alır. Özlərini mərhəmətsizcə tənqid. Sosial fobiya diaqnozu sahələrin, özünü sevilməyə və bəyənilməyə layiq gormemeleri qabaqda gələn xüsusiyyətləridir. Sevilmək və bəyənilmək üçün qüsursuz olmaları, mükəmməl olmaları lazım olduğunu düşünürlər. Bu səbəblə həyatları çox çətin keçir. Daha irəli vəziyyətlərdə insan əlaqələri getdikcə azalır. Hər kəsdən və özünü etibarda hiss etmədiyi hər yerdən uzaqlaşarlar. Sosial fobi səbəb olan faktorlar arasında ailə də sayılır. Ancaq bu təsir genetik olmaqdan çox eğitimsel olaraq ortaya çıxır. Uşaq, ana və atanın davranışlarından təsirlənərək utanc ya da utanma duyğusunu əldə edir.
Özünü dəyərsiz və qeyri-kafi görən valideyn, özünün bir parçası olan uşağı da dəyərsizlik hissi bəsləyir. Davamlı alçaldılan, kiçik görülən, lağ edilən uşaq özünü dəyərsiz hiss və özünü sevilməyə layiq tapmır. Utandırma və qorxu ehtiva edən bir intizamla böyüdülən uşaqlarda irəliləyən zamanlarda ictimai fobi inkişaf edə bilir. ” “Sosial fobik kəslər özlərinə utanılacaq bir vəziyyətdən qaçmaq üçün çox ağır əvəzlər ödəmək məcburiyyətində qalırlar. Məsələn imtahanlara giremmirler. Həyat boyu bir çox sahədə özlərini doğru bir şəkildə ifadə edə bilmirlər” . Fərdlərin qorxulan ictimai mühitlərdə ya da bir hərəkəti reallaşdırdıqları vəziyyətlərdə diqqətə çarpan və davamlı bir qorxu duymalarıdır.
Sosial fobi; utanc verici vəziyyətə düşməkdən, lağ edilməkdən, rədd edilməkdən qorxmaq olaraq da təyin oluna bilər. Bir cür çətinlik pozuqluğudur. Təhlükə sərhədindəmisiniz? Aşağıdakı narahatciliqlardan sizə uyğun olanları işarələyin. Əgər “Bu əlamətlərdən çoxu məndə var” deyirsinizsə, bir ekspert psixoloqa məsləhətləşmənizdə fayda var.
- Başqalarının yanında utangaçam.
- İctimai mühitlərdə insanların məni izlədiyini, mənə baxdığını ya da məni yargıladıklarını hiss edirəm.
- Başqalarının əsəbi olduğumu görmələrindən narahatlıq duyuram.
- Başqa insanlar etrafımdayken əsla özümü rahat hiss etmirəm.
- Birlik içində utanırdı, kiçik düşməkdən, axmaqca bir şey söyləməkdən qorxuram. Ümumiyyətlə qorxumu həddindən artıq və gərəksiz olduğunu bilirəm amma başlayıram.
- Sosial mühitlərdən ya uzaq dayanıram ya da məcbur qaldığımda böyük çətinlik içində dözüm edirəm.
- Belə vəziyyətlərdə vücudum tərləmə, titrəmə, sürətli ürək atışı, nəfəs darlığı, qızarma, ağız quruluğu, tıncıxma hissi kimi əlamətlər verir.
Validə Abbasova
Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin psixoloqu
pcc.az
