Hər birimiz ətrafımızda olan uşaqları müşahidə edərkən onların müxətlif olduğunu görürük. Bəziləri sakit, bəziləri şıltaq və ərköyün olur. Lakin elə uşaqlar da var ki, onlarda isterik hallar müşahidə olunur.
Bu cür uşaqlar valideynlərini idarə edirlər. İsterik tip uşaqlar bunu yaxşı bacarırlar. Bu cür idarəetmə manipulyasiya adlanır.İsterik uşaqlar valideynlərinin zəif damarını bilir və bundan öz istəklərini yerinə yetirmək üçün istifadə edirlər. Məsələn, uşaq nəsə istəməyə başladıqda ağlamağa, ayağını yerə vurmağa, yerdə sürünməyə və s. etməyə başlayır. Bu zaman bəzi valideynlər düşünürlər ki, “Uşağım görəsən normaldır?”, “Bu hallar görəsən nə vaxta kimi davam edəcək?”.
Balaca uşaqlar öz hisslərini idarə etməyi bacarmırlar və bunun özü kifayət edir ki, uşaq isterik hərəkətlərə əl atsın. Ancaq səbəb təkcə bu deyil. Bu zaman iki yaşında olan uşaqda baş verən dəyişikliyi nəzərə almaq lazımdır. Çünki uşaq gözünü ilk açdığı andan hamı onun nazı ilə oynayıb, hər zaman hamıdan diqqət görüb, narahat olduğu zaman onun rahatlığını təmin etmək üçün böyüklər əllərindən gələni ediblər. Lakin uşaq iki yaşına çatanda artıq görür ki, ətrafdakılar əvvəlki kimi onun nazı ilə oynamır. Və anlayır ki, valideyn onun dediyini yox, o valideynin dediyini etməlidir. Uşağa bunu qəbul etmək çox çətindir. Bu səbəbdən də uşaq isterik hərəkətlər etməyə başlayır.
Uşaqlar isterik hərəkətlər edərkən bu cür davaranırlar: qışqırır, özünü yerə vurur, tüpürür, “Mən səni çox istəmirəm”, “Səndən zəhləm gedir” kimi ifadələr deyirlər. Bunları etməklə valideynlərinə təsir edəcəklərini düşünürlər. Bəzən, isterik uşaqlarda həqiqətən istədiklərinə nail ola bilmədikdə qusma, ürək getmə, qıc olma kimi davranışlar müşahidə olunur.
Uşaqların isterik davranışlarına valideynlər nə qədər tez zamanda reaksiya verərsə, onlar bundan həmişə istifadə edəcəklər.
İsterik davranışlara uşağın istənilən yaş dövründə rast gəlmək olar. Və bu halları aradan qaldırmaq üçün valideynlər səbirli olub uşağa düzgün yanaşma tərzini tapmalıdırlar. İsterik uşaqda isterik davranışlar başladığı zaman uşağın üzərinə çox düşmək olmaz. Bu zaman valideynlər uşağa yaxınlaşmamağa çalışmalıdır. Yaxşı olar ki, uşağın diqqətini tamamilə başqa istiqamətə yönəldə bilsinlər.
Ayşən Heydərova
Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin psixoloqu
