1.Hissə
Yığma düşərgə təcrübələri
Bu kitab həqiqətlərə və hadisələrə bağlı bir açıqlama vermə
iddiasında deyil, milyonlarla məhbusun təkrar-təkrar yaşadığı
fərdi təcrübələrin xülasəsidir. Bu bir yığma düşərgənin, orada olub
sağ qalmağı bacaranlardan biri tərəfindən danışılan daxili
hekayədir. Bu hekayənin mövzusu zatən kifayət qədər bəhs edilən
(yenə də kifayət qədər inanılmayan) böyük dəhşətlər deyil,
yaşanılan saysız kiçik ağrılardır. Başqa bir deyimlə bu kitab bu
suala cavab verməyə çalışacaq: Sadə bir məhbusun zehnində
canlandırdığı şəkildə bir yığma düşərgədəki gündəlik həyat necə
bir şeydir?
Burada bəhs edilən hadisələrin çoxu böyük və məşhur
yığma düşərgələrində deyil, həqiqi məhv əməliyyatlarının
çoxunun reallaşdığı kiçik düşərgələrdə keçmişdir. Bu hekayə
böyük qəhrəmanların yaxud şəhidlərin ağrılarını və ölümlərini
danışmadığı kimi, Kapoların (xüsusi imtiyazları olan və vəkil
olaraq hərəkət edən məhbuslar) və ya məşhur məhbusların da
hekayəsi deyil. Bu səbəblə güclü olanın ağrılarını deyil, qeydlərə
keçməyən o böyük adsız qurbanlar ordusunun özverilərini,
çarmıxa çəkilmələrini və ölümlərini mövzu olaraq seçmişdir. Bu
ordu, qollarında heç bir ayırdedici işarə daşımayan və Kapolar
tərəfindən həqiqətən kiçildilən adi məhbuslardan meydana
gəlməkdə idi.
Bu sadə məhbusların yeməyə heç bir şeyləri olmamasına
rəğmən Kapolar heç bir zaman ac qalmamışdır; əslində
Kapolardan bir çoxu yığma düşərgələrində həyatlarının əvvəlki
mərhələlərində olduğundan daha yaxşı bir həyat sürmüşlər.
Əksəriyyətlə məhbuslara qarşı nəzarətçilər daha qatı davranırlar
və məhbusları SS adamlarından daha qəddarcasına döyürdülər.
Bu Kapolar əlbəttə insanlığı belə bir işə uyğun olan məhbuslar
arasından seçilir və özlərindən gözlənəni etmədikləri təqdirdə
həmin an vəzifədən alınırdılar. Bu insanlar, Kapo səlahiyyətini
alar-almaz, SS adamlarından və düşərgə gözətçilərindən heç bir
fərqləri qalmırdı: bu səbəblə bənzər bir psixoloji təməldə
mühakimə oluna bilərlər. Kənardan baxan biri üçün düşərgə
həyatına bağlı duyğusallıq və ağrı ilə qarışıq yanlış fikrə
sahiblənmək asandır. Çünki məhbuslar arasında suverən olan
çətin mövcudluq davası mövzusunda o qədər də çox bir şey
bilməz. Bu, gündəlik çörək üçün, həyatın özü üçün, insanın öz
yaşamı yaxud bir dostunun yaşamı üçün verilən amansız bir
mübarizə idi. Rəsmi qaynaqlara əsasən bəlli sayda məhbusun
başqa bir düşərgəyə nəql olaraq açıqlanan bir sövq hadisəsini ələ
alaq. Halbuki, həqiqətdə bu sövqün son çatış yerinin qaz otaqları
olduğunu təsəvvürünə gətirmək heç də çətin deyildi.
Çalışa bilməyəcək qədər xəstə ya da zəif olan məhbuslar
qaz otaqları və krematoryumlar olan kiçik mərkəzi yığma
düşərgələrindən birinə göndərilirdi. Gedəcəkləri yeri təyin etmək
üçün edilən əməliyyatı bütün məhbuslar və ya qruplar arasında
amansız bir mübarizə işarəsi olurdu. Vacib olan tək şey insanın
öz adının və dostunun adının qurbanlar siyahısında keçilməsi idi,
buna rəğmən hər kəs xilas olunan hər bir insan üçün bir başqa
qurbanın olması gərəkdiyini də bilirdi.
Hər bir sövq zamanı bəlli sayda məhbusun getməsi
qaçınılmaz idi. Kimin gedəcəyi həqiqətən əhəmiyyət kəsb etmirdi,
çünki məhbuslardan hər biri nömrədən başqa bir şey deyildi.
Yığma düşərgələrin girişlərində bütün sənədlər və bütün əşyalar
alınırdı (ən azından Auschwitz yığma düşərgəsində üsul bu idi).
Bu səbəblə hər məhbus saxta bir ad və peşə uydurma fürsətinə
sahib idi və müxtəlif məqsədlərlə də bir çoxu bunu edirdi.
Səlahiyyətlilərin maraqlandığı tək şey məhbusların nömrələri idi.
Bu nömrələrin bir çoxu bədənə damğa vasitəsilə yazılır, həmçinin
paltarların da üzərinə yazılması lazım gəlirdi. Bir məhbus
haqqında xəbər vermək istəyən nəzarətçinin məhbusun nömrəsinə
baxması kifayət idi (belə baxışlardan necə də qorxardıq). Bu
məqsədlə qətiyyətlə məhbusdan adını soruşmazdılar.
Sövq üçün hərəkət etmək üzrə olan konvoya qayıtsaq
burada heç kimin əxlaqi problemlərə baş yormağa nə zamanı, nə
də arzusu vardı. Hər kəsin düşündüyü tək bir şey idi: Evində onu
gözləyən ailəsi üçün yaşamaq və dostlarını qurtarmaq. ……….
Kitabı əldə etmək üçün tel; 012 480-36-29; 055 257-27-00 nömrələri ilə əlaqə saxlaya bilərsiniz. Qiyməti 5 AZN
