Tez-tez belə bir sualla rastlaşırıq. Sözlə insan düzələrmi? Problemi həll etmək üçün neçə seans gəlməliyəm? Nələr qazanacağam? Siz dərman yazırsınızımı? və s. Məqaləni bu suala veriləcək cavablar üzərində yazmağa qərar verdim.
Öncə onu qeyd edək ki, yaşadığımız dövr əvvəlkilərlə nisbətdə daha çox psixoloji gərginliyi, “egzistensional boşluğu” ilə seçilir. Hər şey var, ancaq heç nə yoxdur. Bu Varla Yoxun arasında isə insan həyatı axır. Bu gün fiziki sağlamlıqdan daha vacib psixi sağlamlığımızdır. Həyat hər addımda bunu bir fakt kimi qarşımıza qoyur. Sual olunur: Nə baş verdi? Nələr dəyişdi ki, psixi sağlamlıq əvvəlki dövrlərlə nisbətdə daha vacib oldu? Öncələrdə biz psixoloqsuz da keçinirdik. Heç bir problem də yaşamırdıq. Bəli, doğru qeyd edirsiniz. Ancaq nəzərə alın ki, indi nə o nənə-baba, nə də o ata-ana, nə də ki insanlararası real ünsiyyət qalıb. Hər kəs bu sürət əsrinin vintciyinə ilişib qalıb.
Sanki bir yerdə sayırlar. Sosial şəbəkədə mindən yuxarı dostu olanın real həyatda dərdləşməyə bir nəfəri belə yoxdu. Hər kəs öz mağarasına çəkilib qalıb. Kimsəyə dərdini açıb söyləyə bilmirsən. Fərdiləşmə, eqosentrizm, özünəqapanmaya sonda isə qeyd etdiyimiz psixoloji narahatlıqların artmasına gətirib çıxartdı. Bu narahatlıqları həll etmək, özünü bir fərd olaraq tanımaq, özündə hansı psixi proseslərin baş verdiyini dərk etmək, münasibətləri normaya salmaq (ailə, ata-ana, sevgi və s.) üçün insanlar Psixoloq köməyindən faydalanırlar. Psixoloji konsultasiyaya qatılan insanın birmənalı şəkildə köməyə ehtiyacı var. Fərq etməz, problem onun özü ilə bağlıdır, yaxud da övladı, həyat yoldaşı, sevgilisi və s. Özünün həll etməkdə çətinlik çəkdiyi və bunu peşəkarın dəstəyi ilə aradan qaldırmaq istəyi onu psixoloji konsultasiyaya qatılmağa vadar edir. Sadəcə bugün konsultasiya prosesində problem yaradan məqam insanların çox vaxt ən sonda psxioloq yardımından faydalanmalarıdır ki, bu da konsultasiya prosesinin uzanmasına gətirib çıxarır. Əgər insanlar zamanında müraciət etsələr problemin çözülməsinə 2 -3 seans belə kifayət edər.
Sevdiyimiz, bizə zövq verən bütün şeylərə qarşı diqqətli oluruq, ona yatırım edirik; Sürdüyümüz avtomobili həftədə azından 1 dəfə avtoyumaya aparırıq, ildə 1 dəfə də təmirə qoyuruq. Sual olunur: Yaşadığımız evdə imkan olan kimi dəyişiklik edirik, qarderobu təzələyirik. Olsun. Özümüzə necə bu qədər diqqət edirikmi? İldə bir dəfə belə olsun psixoloq seansına qatılırıqmı? Yəqin əksəriyyət buna “Xeyr” cavabını verəcək. Səbəbini “bunun mənə faydası olacaq” düşüncəsi ilə əsaslandıracaq. Haqlıdır. Ancaq o halda ki, peşakar psixoloqun seansına qatılsın və nəticə əldə etməsin, bundan sonra qeyd etdiyi fikri irəli sürsün. Bəzən haqlı irad da irəli sürülür. Bunun da kökündə bir sıra özəl səbəblər durur. Nədir o özəl səbəblər? Bir şey nəzərə alınmalıdı ki, insan özü istəməsə ona kimsə kömək edə bilməz. Lakin elə məqamlar da olur ki, insan özü müstəqil şəkildə düşdüyü situasiyadan çıxmaqda çətinlik çəkir. O zaman mütəxəssis dəstəyi əvəzedilməzdi. Zatən psixoloq xüsusi söz istehsal etmir. Sadəcə baş verən problem və situasiyanı daha obyektiv analiz edir və nədən qaynaqlandığı, çıxış yolu nədir bunun üzərindən işlər aparır. Heç kim düşdüyü situasiyanı görmək iqtidarına malik olmur. Ona görə də bu istiqamətdə psixoloq dəstəyi əvəzedilməzdi. Problemə subyektiv yanaşma qüsurlu dəyərləndirmə ilə bitir. Bu olur. Təsəvvür edin. Evdə bir təmir işi aparmaq lazımdır. Əgər mütəxəssis belə olmasanız zaman sərf edib bunu öyrənə və sonda evinizi təmir edə bilərsiniz. Ortada böyük zaman itkisi olacaq. Ancaq bu iş mütəxəssisə həvalə edildiyi təqdirdə həm zamana qənaət etmiş olarsınız, həm də psixi durumunuz daha sabit qalacaq. Bu bütün digər məsələlərə də şamil edilə bilər. Zatən insanın bacarmadığı bir şey yox, istəmədiyi şeylər var. Sadəcə bütün bunlar çoxlu zaman tələb etdiyinidən mütəxəssisə həvalə edilir. Mütəxəssis isə problemi qısa zaman kəsiyində həll edib, Sizlərin ixtiyarına buraxır Psixoloq da insanın psixi həyatında baş verən narahtçılığı analiz edir, problemin nədən qaynaqlandığını, həll yolunun nədən ibarət olduğunu pasiyentə çatdırır. Sonradan eyni bir problemlə pasiyent qarşılaşarkən artıq özü-özünə yardımçı olur. Həll olunmayan problem yoxdu, hər şey problemə yanaşma tərzindən asılıdır. Baxdığınız yerdəsiniz! İstiqaməti doğru seçin. O zaman yaşamaq da Sizə zövq verəcək. İstiqamətiniz mübarək!.
Elnur Rüstəmov
Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzi (PCC)nin rəhbəri, psixoloq
